Martedì 14 settembre 1999    scrivimi@mauriziopistone.it    strenua nos exercet inertia    Hor.

AGAPE

« Pax, Phoebe mater, tibi». «Pax tibi, Iunia». «Non est
ut dicas cena me pervenisse comesa:
omnes praecessi». «Praecedis iure». «Benigne.
Ut iuvat urbs? ut te vicus turarius? an non
5 te desiderium Cenchraeae macerat orae?»
«Cur, soror? Interdum me demigrasse negarim,
vocibus ut notis circumsonor. Est, puto, portus
urbs...» «Orbis, Phoebe, terrarum portus. Ut autem
rem geris? ecquidnam facis hoc ex ture lucelli?»
10 «Sic satis. At nimium quam vos assistitis, ex quo
adveni». «Merito: cum multis adstiteris tu».
      Haec sub dicta, fores patefiunt. «Pax tibi, Phoebe».
« Pax tibi, Prisca». «Tibi, pax, mater». «Pax tibi, virgo».
«Plantam respicias in primo flore novellam,»
15 Prisca ait «Anthusan». «Sic ros, Anthusa, riget te,
et tener insertam distas oleaster olivam»
respondet Phoebe, dulcem complexa puellam.
Vesper erat primasque faces accendere tempus
tandem, namque aestiva diu subluxerat umbra:
20 emicuit tandem patulis candela fenestris
et tremuit veluti multa lampyride vicus.
Nox subiit dubiis surgentis flatibus Euri
turbida: praetereunt ingentia nubila Romam.
Crevit at in triviis clamorque et turba popelli
25 lucifugi, surdo flexus atque arcta viarum
murmure fervebant. Resonant, temulenta popinae
cantica, mox raucae subito convicia rixae:
hic et sistra manu quatiunt et cymbala pulsant,
illic audiri frustra lyra trita laborat.
30 Augur Phryx alibi vocat ad cantamina plebem
vocibus et plausu: pergit Iudaeus ubique
circitor in cophino mercem laudare latentem.
Hunc inter strepitum turaria saepius hiscit
et versae leviter strident in cardine valvae.
35 Introeunt viduae demissoque ore puellae,
et iuvenes vetulique senes vernaeque loquaces
et servus limis oculis circumspiciens et
diducta tunica faber: hic Syrus, huic caput albae
ora togae texit, valvas cum scalperet ungui:
40 externi plerique viri, pressisque canentes
per Tuscum vicum Solymorum cantica labris.
Ingressi pacemque ferunt et pace fruuntur.
Oscula dant tacitique sedent. Obmurmurat Eurus
et fremitum Romae fert circumstantis ad aures.
45       Apponebatur iam Phoebe cena ministra
et varius mensam iam cinxerat ordine coetus:
accedit cunctanter anus. Consurgitur. Adstat
immemor, ut si oculis nihil unum cernat apertis,
et canum caput assidue tremit. « Εἰρήνη σοι,
50 ὦ Μαριάμ » Phoebe submisse dicit anumque
collocat in medio. Cuncti spectare sedentem.
Illa superciliis et crinibus annuit albis.
Sic nive subtiles arbos circumlita ramos
alto in monte diu micat et concussa tremit vi
55 iam procul elapsi cum magno murmure venti,
«Illa Deum vivum» cum virgine Prisca susurrat
«vidit, quem tacito cum quaereret inde sepulcro,
audit, NON EST HIC. Ex illo muta nec audit
nec videt: exspectat: nutu vidisse fatetur».
60       Atque iterum ad mensam sedere modestius, et cum
pauper inops lauto cuidam decederet, iste
« Servus es in Domino, Domini libertus es » inquit:
dixitque Urbanus «Bene mane unde unde profecti
ecce in quadrivio noctu consistimus. Et nox
65 excipit adversos, dimittit postera fratres
lux». «Atque ipsa quidem» respondet Epaenetus «est nox
insuavis: nubesque volant ventique recursant
et prope nimbus adest...» (Tum vero flamine rauco
pulsa vacillabat longum domus) «Est ita tectum
70 dulcius, et simul esse iuvat magis, et satis una
tam multos delectat olus cenare patella».
Hic Urbanus: «Olus sed enim contemnis, Apella.
Num male olet?» «Vetitum nobis olet» inquit.
«An ergo esca Dei regnum est?» «Hac vesci carne vetat lex».
75 « Lege fides Christi potior ». «Quin Christus adimplet,
non delet legem». «Comitem, morose, moraris,
atque offendiculum petis ipso ex aggere: quare?»
Ecce viatores communis poenitet escae
et tectum subiisse piget commune. Siletur.
80 Paulatim nec edunt obtutumque in dape figunt,
ventosque et nimbum quam torva silentia malunt.
«An Iudaeorum Deus est tantummodo? Nonne
et nostri?» Sic alterius serit alter in aure:
«Est, quicumque sibi est bene conscius, ipse sibi lex».
85 Vox Aquilae tandem compressit clara susurrum:
«Quisquis es, Hebraei seu sanguine, sive Quirites,
dives, inops, liber, posita sive emptus ab hasta,
inter vos, fratres, haec summa est legis, amate!»
Servi consurgunt, hic nudos illitus alba
90 calce pedes, punctamque gerens hic stigmate frontem,
hic fractus clavis, hic ustus membra flagellis,
attritique manus manicis et compede crura.
Hi mussant queruli, dein vociferantur: «Eundum est.
Exspectat mola: quippe asini vice fungor». «At ipse
95 sum canis, et servanda mala mihi ianua nocte est:
me religant, ne abeam venari, scilicet, ossa in triviis».
«Fratres, iam vivite. Forsitan altus
a corvis cras frustatim circumferar urbem».
«Forsitan hoc hodie muraenas corpore pascam».
100 «Quando dies Domini veniet? Mora longa necat nos.
Quando salus? Numquamne Deus pede conteret hostem?
Nondum signa vident homines. Ubi sanguis et ignis
et fumi vapor? » Hanc servi gemuere querelam.
      «Nox, fratres, praecessit: adest iam mane diei.
105 Diffugiunt tenebrae: de somno surgere tempus
exsolvique umbris lucisque accingier armis.
Qui gaudet, qui flet, cur gaudeat et fleat, est vix.
Praeterit hic mundus iamque hoc evanuit aevum ».
Haec Aquila, adsensuque anus excipit omnia nutuque
110 assiduo, visura Deum, quem vidit, et ignem.
Iamque videbatur caelum suffire vapore
ventus ab aurorae crebrescens partibus. Illi
tunc memorant Domini mortem redeuntis, et «O, qui
detrudis reges abiectosque erigis, audi!
115 da nobis pacem, da te concorditer uti:
appare tandem» convivae voce precantur.
Dein panem Stachys accepitque et fregit adorans:
«Ut grano ex uno succrevit spica sepulto,
haec genuit spicas, spicae fecere maniplum,
120 hi segetem, convecta autem seges undique panem:
sic de cardinibus terrarum quattuor unum
in regnum populi coeant agapeque fruantur,
Christe, tua». Fracto vescuntur pane, venitque
in mentem panemque Deus vinumque ministrans,
125 ut natis genitori cum iam discederet, et crux
quadrivio signans ingenti nubila caeli.
Dein Stachys: «Hinc» inquit «Mors immortalia discat.
Adsit, qui sanctus: qui nondum, fiat et adsit.
Gratia descendat, mundusque recedat in auras,
130 ex tuguri tecto tenuis sub vespere fumus...»
At surrexit anus vocemque erupit anhelam:
« ΜΑΡΑΝ ΑΘΑ ». Crepitant flammae, micat ignis, et igni
ignem adflat flammasque furens diverberat Eurus.
« ΜΑΡΑΝ ΑΘΑ » geminat flammis cingentibus amens
135 et pronis genubus procumbit. Clamor ubique
et fuga. Ventus obit longis ululatibus urbem,
scintillas fumumque ferens, pinguesque tabernas
de taedis pergit deinceps accendere taedas.
Convivaeque ruunt complentque angusta viarum,
140 et DOMINUS clamant VENIT, et sonat ignis et aestus.
      Ac dum praetereunt, meretrices fornice nudae
erumpunt, mixtaeque lupae cum virgine currunt,
clamantesque senex sequitur Iudaeus et urget:
«O desertores corruptoresque, quid ignis
145 ille sibi, quid regna velint, nunc scimus. Id iste
rex erat adveniens orbi laturus et urbi!
O templi populique faces, non impediet crux
quominus ignem igni... facis est ardere... luatis».
      Nil respondebant miseri clivumque petebant
150 certatim. Clivo iam femina virque potiti
ducebant animam. «Te iam vidisse» vir inquit
«mi videor». «Bene te» respondet femina «novi
et memini. Valuitne Nero compellere tandem
ut vivos ederes homines? » «Locusta! Probe nunc
155 commemini, crudumque voro, Locusta, ego, rodis
tu». «Nunc ille, puto, felix invenit cum qui
commodius quam nos homines absumeret: ignem».
Namque illinc flammis caelum terramque videbant
misceri mersamque atra caligine Romam.
160 Interdum vero ruber exardescere fumus
undique scintillans, et acutum stridere ventus.
«Audisne? Haec cithara est» inquit Locusta «Neronis».
      Iamque etiam clivum summum confusa tenebat
e latebris agapes patuloque e fornice turba.
165 Respiciunt rutilam flammis superantibus urbem.
Incensus late vicus spargebat odorem
turis, ut immensam si mactaretur ad aram:
lucebatque focus: propiorque Anthusa Lyciscae
virginea nudam velabat veste sororem.

vv. 1, 5, 10, 11. Paul. ad Rom. XVI, 1 sq. Commendo autem vobis Phoeben sororem nostram, quae est in ministerio Ecclesiae, quae est in Cenchris, ut eam suscipiatis in Domino digne sanctis, et assistatis ei in quocumque negotio vestri indiguerit: etenim ipsa quoque astitit multis, et mihi ipsi.
v. 1. id. ib. 7. Salutate... Iuniam.
v. 13. id. ib. XVI, 3. Salutate Priscam.
v. 16. id. ib. XI, 17... tu autem cum oleaster esses, insertus es etc.
v. 50. Paul. ad Rom. XVI, 6. Salutate Mariam, quae multum laboravit in vobis.
v. 62. Paul. ad Cor. I, VII, 22.
vv. 63, 66. id. ad Rom. XVI, 9 et 5.
v. 73. Fuerunt, opinor, uncta pingui oluscula lardo.
v. 75 sqq. Vide Paul. Ep. passim, ut ad Rom. XIV, 10 sqq. XVI, 17, III, 29, II, 14.
v. 85. id. ad Rom. XVI, 3. Salutate... Aquilam etc.
v. 88. Paul. ad Rom. XIII, 10: Plenitudo ergo legis est dilectio.
v. 101 sqq. Paul. ad Cor. I, III, 13: Dies enim Domini declarabit, quia in igne revelabitur: et uniuscuiusque opus quale sit, ignis probabit.
v. 102 sqq. id. ad Rom. XVI, 20: Deus autem pacis conterat Satanam... XIII, 11 sq. hora est iam nos de somno surgere. Nunc enim propior est nostra salus... Nox praecessit, dies autem appropinquavit. Abiciamus ergo opera tenebrarum, et induamur arma lucis...
v. 104 sq. A. A. II, 19 sq.: dabo prodigia in caelo sursum, et signa in terra deorsum sanguinem et ignem et vaporem fumi... antequam veniat dies Domini...
v. 108 sq. Paul. ad Cor. 1, VII, 29 sqq.: Tempus breve est.... qui flent tamquam non flentes et qui gaudent tamquam non gaudentes... praeterit enim figura huius mundi.
v. 118. Paul. ad Rom. XVI, 9... Stachyn dilectum meum.
v. 128 sqq. Nonnulla hic et supra - vv. 119 sqq. - sumpsi ex Doctrina Apost. 10 sqq. ut illud Μαρὰν ἀθά, Dominus venit.
v. 154 sq. Cfr. Suet. Nero, 37.


Torna su ^